Giấc ngủ có vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển thể chất và tinh thần của trẻ em, đặc biệt là trong những năm tháng đầu đời. Trong 30 ngày sau sinh, các tế bào não của trẻ đã đạt 80% so với não trẻ lúc 3 tuổi. Do đó, những giấc ngủ ngon có vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển trí tuệ của trẻ trong giai đoạn này. Các bé cần ngủ ít nhất 16 giờ mỗi ngày, nhưng trong giai đoạn đầu đời, trẻ sẽ luôn có những giấc ngủ ngắn khoảng 2-3 giờ và thường xuyên tỉnh giấc để bú sữa. Tuy nhiên, không phải trẻ sơ sinh nào cũng ngủ ngon lành tới sáng. Nếu trẻ ngủ ít hơn thời gian trung bình chuẩn mỗi ngày, có thể do trẻ đang có vấn đề hoặc do các tác nhân bên ngoài gây ra.
Nguyên nhân trẻ sơ sinh ngủ ít
1. Sự phát triển của bé
Sự phát triển của trẻ là một thay đổi liên tục và phức tạp, trong đó giấc ngủ đóng vai trò rất quan trọng để hỗ trợ quá trình này. Tuy nhiên, những thay đổi về thể chất và tâm lý liên tục xảy ra khiến giấc ngủ của trẻ không được ổn định. Đôi khi, các cột mốc phát triển lớn như học cách lăn, bò, hoặc thậm chí chỉ là phản ứng tự nhiên của cơ thể với các kích thích mới cũng có thể làm cho trẻ thức giấc giữa giấc ngủ.
Một bé mới sinh có chu kỳ giấc ngủ hoàn toàn khác so với người lớn. Khi ngủ, họ trải qua các giai đoạn REM (giấc ngủ nhanh) và non-REM theo một chu kỳ khá liên tục. Đặc biệt, giai đoạn REM chiếm tỉ lệ cao hơn, làm trẻ dễ bị giật mình và tỉnh giấc hơn. Điều này có thể làm cha mẹ cảm thấy trẻ ngủ ít hơn, nhưng thực tế là trẻ đang phát triển bình thường.
Trong những thời kỳ tăng trưởng vượt bậc (growth spurt), trẻ cần nhiều năng lượng hơn. Dạ dày của trẻ còn bé, không thể chứa đủ lượng thức ăn cần thiết trong một lần. Do đó, trẻ sẽ phải thức dậy thường xuyên hơn để bú, làm cho giấc ngủ bị ngắt quãng nhiều lần.
2. Yếu tố môi trường
Môi trường xung quanh có thể đóng vai trò quan trọng trong việc ảnh hưởng đến giấc ngủ của trẻ. Ô nhiễm không khí là một yếu tố đáng kể mà nhiều người có thể bỏ qua. Trẻ sơ sinh rất nhạy cảm với các loại chất ô nhiễm như bụi mịn, khí thải, hoặc các chất ô nhiễm khác, điều này có thể làm trẻ bị nhiễm khuẩn đường hô hấp, ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ của trẻ.
Tiếng ồn cũng là một yếu tố không kém phần quan trọng. Những tiếng động từ giao thông, máy móc hay kể cả sinh hoạt trong gia đình có thể gián đoạn giấc ngủ của trẻ. Khác với người lớn, não của trẻ sơ sinh chưa phát triển đủ để phớt lờ các tiếng ồn này, dẫn đến tình trạng trẻ khó ngủ hoặc thường xuyên tỉnh giấc.
Ánh sáng mạnh vào ban đêm cũng làm ảnh hưởng tới chu kỳ ngủ-thức của trẻ. Melatonin, một hormone quan trọng giúp điều chỉnh giấc ngủ, có thể bị gián đoạn bởi ánh sáng nhân tạo từ đèn, TV, hay thậm chí là các thiết bị điện tử. Việc ánh sáng mạnh sẽ làm giảm khả năng sản xuất melatonin, khiến cho trẻ khó đi vào giấc ngủ và dễ tỉnh giấc hơn.
Nhiệt độ và độ ẩm cũng là yếu tố không thể bỏ qua. Trẻ nhỏ rất nhạy cảm với sự thay đổi nhiệt độ. Một phòng ngủ quá nóng hoặc quá lạnh đều có thể làm trẻ khó chịu và khó ngủ. Độ ẩm quá cao hoặc quá thấp cũng có thể làm khô da hoặc gây khó chịu cho trẻ, ảnh hưởng đến giấc ngủ.
3. Sức khỏe của bé
Sức khỏe yếu cũng là một lý do phổ biến khiến trẻ sơ sinh ngủ ít. Trẻ nhỏ thường dễ bị mắc các bệnh về đường hô hấp như cảm lạnh, cúm, viêm họng, viêm phế quản… Những triệu chứng khó chịu này như ho, sổ mũi, nghẹt thở sẽ khiến trẻ cảm thấy không dễ chịu khi ngủ và thường xuyên thức giấc giữa đêm.
Trẻ bị thiếu vi chất dinh dưỡng như canxi, kẽm cũng rất dễ bị mất ngủ. Thiếu canxi có thể dẫn đến các triệu chứng như chân tay dễ bị giật mình, trẻ ngủ không sâu giấc. Thiếu kẽm có thể làm cho trẻ cảm thấy bứt rứt, khó chịu, giấc ngủ không trọn vẹn.
Ngoài ra, việc thường xuyên ướt tã cũng là một trong những lý do phổ biến khiến trẻ khó chịu và dễ thức giấc vào ban đêm. Các tác nhân như bị đói, bị lạnh hoặc quá nóng cũng khiến trẻ không thoải mái và khó vào giấc ngủ.
4. Thói quen ngủ
Thói quen ngủ không tốt cũng là một nguyên nhân chính khiến trẻ sơ sinh ngủ ít. Việc để trẻ ngủ quá nhiều vào ban ngày có thể làm gián đoạn giấc ngủ ban đêm của trẻ. Trẻ sơ sinh cần được học cách phân biệt ngày và đêm, chơi và hoạt động nhiều hơn vào ban ngày và yên tĩnh hơn vào ban đêm để dần dần thích nghi với nhịp sinh học tự nhiên.
Nếu trẻ quen được bế và đu đưa khi ngủ, sẽ rất khó để trẻ học cách tự ngủ mà không cần sự giúp đỡ từ người lớn. Điều này sẽ trở thành một thói quen xấu, khi trẻ phải được bế bồng hoặc đu đưa mới có thể ngủ được. Môi trường ngủ không phù hợp, như ánh sáng quá sáng, nhiệt độ không thích hợp, tiếng ồn cũng ảnh hưởng đến giấc ngủ của trẻ.
Cách khắc phục trẻ sơ sinh ngủ ít
1. Tạo lối sống ngủ ngơi cho bé
Để trẻ có giấc ngủ ngon hơn, việc tạo một chế độ lối sống phù hợp là rất quan trọng. Đầu tiên, cần tạo thói quen ngủ đều đặn, cố gắng cho bé ngủ và thức dậy vào cùng một giờ mỗi ngày. Việc này giúp trẻ hình thành nhịp sinh học tự nhiên, dễ dàng đi vào giấc ngủ hơn.
Cha mẹ cũng cần cho trẻ bú no trước khi đi ngủ, dáng ngủ làm tăng cơ hội trẻ ngủ sâu và không bị thức giấc do đói. Đối với những trẻ dễ bị giật mình khi ngủ, hãy đặt trẻ xuống giường khi trẻ vừa thiu thiu ngủ, để trẻ quen với việc tự ngủ, không phụ thuộc vào sự đu đưa của cha mẹ.
Chú ý tới không gian ngủ của trẻ cũng rất quan trọng. Không gian cần yên tĩnh, ánh sáng phù hợp và nhiệt độ thoải mái. Đặc biệt, tránh để trẻ tiếp xúc với ánh sáng mạnh vào ban đêm để giữ sản xuất melatonin ổn định. Thay tã cho trẻ thường xuyên cũng giúp trẻ không bị gián đoạn giấc ngủ do khó chịu.
Một bí quyết nhỏ nhưng hiệu quả là sử dụng âm nhạc nhẹ nhàng. Âm nhạc không chỉ giúp trẻ ngủ sâu hơn mà còn kích thích tư duy của trẻ. Tuy nhiên, hãy chú ý đến âm lượng, không nên quá lớn để tránh làm trẻ giật mình.
2. Chăm sóc sức khỏe cho bé
Chăm sóc sức khỏe tốt không chỉ giúp trẻ khỏe mạnh mà còn cải thiện giấc ngủ của trẻ. Giúp trẻ phân biệt ngày và đêm bằng cách mở cửa sổ cho ánh sáng tự nhiên vào ban ngày, chơi và giao tiếp nhiều hơn. Vào buổi tối, giữ không gian yên tĩnh, ánh sáng dịu nhẹ để trẻ dần dần hiểu được sự khác biệt giữa ban ngày và ban đêm.
Đặt trẻ xuống giường khi trẻ bắt đầu thiu thiu ngủ sẽ giúp trẻ hình thành thói quen tự ngủ, tránh việc phải bế bồng liên tục. Nếu trẻ có dấu hiệu bệnh lý như cảm lạnh, cúm… cần được chăm sóc y tế kịp thời để đảm bảo tình trạng sức khỏe không ảnh hưởng đến giấc ngủ của trẻ.
Chăm chú vào chế độ dinh dưỡng của trẻ cũng rất quan trọng. Trẻ cần được bổ sung đầy đủ các loại vitamin và khoáng chất, đặc biệt là canxi và kẽm để tránh tình trạng thiếu chất, giúp trẻ ngủ ngon hơn.
3. Tư vấn từ chuyên gia
Khi cha mẹ đã thử mọi cách nhưng vẫn không thể cải thiện được giấc ngủ cho trẻ, hãy xem xét việc tư vấn chuyên gia. Các chuyên gia như bác sĩ nhi khoa, chuyên gia tâm lý trẻ em có thể cung cấp những lời khuyên cụ thể và hữu ích, dựa trên từng trường hợp cụ thể.
Một nơi đáng tin cậy để liên hệ tư vấn là Bệnh viện Đa khoa Phương Đông, nơi có các chuyên gia giàu kinh nghiệm trong chăm sóc trẻ sơ sinh. Qua hotline 19001806, cha mẹ có thể đặt lịch khám và nhận được sự hỗ trợ kịp thời để tìm ra nguyên nhân và cách khắc phục vấn đề giấc ngủ của trẻ.
Kết luận
Giấc ngủ có vai trò cực kỳ quan trọng đối với quá trình phát triển của trẻ sơ sinh. Nguyên nhân trẻ ngủ ít có thể đến từ những thay đổi sinh lý tự nhiên, yếu tố môi trường không phù hợp, tình trạng sức khỏe yếu hay thói quen ngủ không tốt. Để khắc phục tình trạng này, cha mẹ cần tạo ra lối sống phù hợp, chăm sóc sức khỏe cho bé một cách kỹ lưỡng và nếu cần, tìm đến sự tư vấn của chuyên gia. Điều quan trọng nhất là kiên nhẫn và hiểu rằng, chăm sóc giấc ngủ cho trẻ không chỉ là việc giúp trẻ ngủ ngon mỗi ngày mà còn là một phần quan trọng trong việc đảm bảo sự phát triển toàn diện của trẻ.
