Trẻ sơ sinh rất dễ bị ho, đây là một hiện tượng phổ biến do hệ miễn dịch của trẻ chưa hoàn thiện, khả năng chống chọi với các tác nhân gây bệnh còn yếu. Khi thấy trẻ bị ho, nhiều bậc cha mẹ cảm thấy lo lắng, không biết nguyên nhân từ đâu và phải làm gì để chăm sóc trẻ đúng cách. Bài viết này sẽ giúp các bậc phụ huynh hiểu rõ hơn về các nguyên nhân gây ho ở trẻ sơ sinh, triệu chứng của từng loại ho và cách chăm sóc trẻ một cách khoa học, hiệu quả.
Nguyên nhân gây ho ở trẻ sơ sinh
Ho là phản ứng của cơ thể để đẩy các chất nhầy, dị vật hoặc tác nhân gây bệnh ra khỏi đường hô hấp. Trẻ sơ sinh bị ho có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau. Dưới đây là những nguyên nhân chính:
Ho do virus
Virus là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây ho ở trẻ sơ sinh. Các loại virus như virus cúm, rhinovirus, adenovirus và virus hợp bào hô hấp (RSV) thường xâm nhập vào cơ thể trẻ qua đường hô hấp, gây ra các bệnh như cảm lạnh, viêm mũi, viêm họng và viêm phổi.
- Triệu chứng: Trẻ bị ho do virus thường có các biểu hiện như ho khan, sổ mũi, nghẹt mũi, sốt nhẹ và mệt mỏi. Đối với trẻ sơ sinh, triệu chứng này có thể kéo dài từ vài ngày đến một tuần.
- Cách xử lý: Cha mẹ cần vệ sinh đường mũi cho trẻ bằng nước muối sinh lý, giữ ấm cho trẻ và cho trẻ uống nhiều nước. Nếu trẻ sốt cao, cần hạ sốt bằng cách lau mát hoặc dùng thuốc hạ sốt theo chỉ định của bác sĩ.
Ho do vi khuẩn
Vi khuẩn cũng có thể gây ho ở trẻ sơ sinh, đặc biệt là các loại vi khuẩn gây viêm phế quản, viêm phổi và viêm mũi xoang. Trong một số trường hợp, ho do vi khuẩn có thể nghiêm trọng hơn so với ho do virus.
- Triệu chứng: Trẻ bị ho do vi khuẩn thường có các triệu chứng như ho có đờm, sốt cao, khó thở, mệt mỏi và tiêu chảy. Đôi khi, trẻ có thể bị nôn mửa do cơn ho quá mạnh.
- Cách xử lý: Để điều trị ho do vi khuẩn, cha mẹ cần đưa trẻ đến bác sĩ để được kê đơn thuốc kháng sinh. Việc sử dụng kháng sinh cần tuân thủ đúng liều lượng và thời gian quy định để tránh tình trạng kháng thuốc.
Ho do dị ứng
Dị ứng cũng là một nguyên nhân gây ho ở trẻ sơ sinh. Các tác nhân gây dị ứng có thể là bụi, phấn hoa, lông thú cưng, thức ăn hoặc một số thành phần trong sữa công thức.
- Triệu chứng: Trẻ bị ho do dị ứng thường có biểu hiện ho khan, khò khè, khó thở, nghẹt mũi, chảy nước mũi và ngứa mắt. Điểm đặc biệt của ho do dị ứng là các triệu chứng thường kéo dài và tái phát.
- Cách xử lý: Để điều trị ho do dị ứng, cha mẹ cần xác định và loại bỏ tác nhân gây dị ứng. Nếu trẻ bị dị ứng thức ăn, mẹ cần điều chỉnh chế độ ăn uống của mình trong thời gian cho con bú. Ngoài ra, việc giữ gìn vệ sinh nhà cửa sạch sẽ và thoáng mát cũng rất quan trọng.
Ho do trào ngược dạ dày
Trào ngược dạ dày thực quản là tình trạng dịch vị và thức ăn từ dạ dày trào ngược lên thực quản, gây ra các triệu chứng khó chịu như ho, khò khè, nôn trớ.
- Triệu chứng: Trẻ bị ho do trào ngược dạ dày thường có biểu hiện ho sau khi ăn, ọc sữa, nôn mửa, ợ hơi và khò khè. Triệu chứng này thường xuất hiện nhiều hơn khi trẻ nằm.
- Cách xử lý: Để giảm triệu chứng ho do trào ngược dạ dày, cha mẹ có thể chia nhỏ bữa ăn và cho trẻ ăn nhiều lần trong ngày. Sau khi ăn, mẹ nên bế trẻ ở tư thế đứng và giữ đầu cao khoảng 30 phút để giảm trào ngược. Nếu triệu chứng không giảm, cần thăm khám bác sĩ để được tư vấn điều trị.
Ho do bệnh hen suyễn
Bệnh hen suyễn là một bệnh lý mãn tính của đường hô hấp, gây ra tình trạng viêm niêm mạc và co thắt các phế quản. Một số trẻ sơ sinh có thể bị hen suyễn, đặc biệt nếu có tiền sử gia đình mắc bệnh này.
- Triệu chứng: Trẻ bị hen suyễn thường có biểu hiện ho khò khè, khó thở, đặc biệt vào ban đêm hoặc khi tiếp xúc với các tác nhân kích thích như bụi, phấn hoa, khói thuốc. Trẻ thường ho nhiều và liên tục, dễ gây bỏ bú và mệt mỏi.
- Cách xử lý: Để điều trị ho do hen suyễn, cha mẹ cần đưa trẻ đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và kê đơn thuốc điều trị phù hợp. Việc sử dụng thuốc cần tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ.
Ho do các bệnh lý khác
Ngoài những nguyên nhân trên, trẻ sơ sinh cũng có thể bị ho do các bệnh lý khác như cảm lạnh, viêm họng, viêm phế quản, viêm phổi và ho gà.
- Triệu chứng: Các bệnh lý này thường gây ra các biểu hiện ho khan, ho có đờm, sốt, nghẹt mũi, khó thở và mệt mỏi. Trẻ có thể ho nhiều vào ban đêm và sáng sớm.
- Cách xử lý: Đối với trường hợp ho do các bệnh lý khác, cha mẹ cần đưa trẻ đến bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Triệu chứng ho ở trẻ sơ sinh
Triệu chứng ho ở trẻ sơ sinh có thể khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân gây ho. Dưới đây là các loại ho phổ biến ở trẻ sơ sinh và triệu chứng đi kèm:
Ho khô
Ho khô là loại ho không có đờm, thường do các kích thích như dị ứng, viêm họng gây ra.
- Nguyên nhân: Ho khô ở trẻ sơ sinh có thể do cảm lạnh, cúm, viêm phế quản, hen suyễn, dị ứng hoặc do các vật lạ như thức ăn bị mắc kẹt trong đường thở.
- Triệu chứng: Trẻ bị ho khô thường ho khan, không có đờm và có thể kéo dài nhiều ngày. Ho khô thường xuất hiện đột ngột và tăng lên vào ban đêm, gây khó chịu và mất ngủ cho trẻ.
- Điều trị: Cha mẹ cần giữ ấm cho trẻ, vệ sinh đường mũi bằng nước muối sinh lý và đảm bảo uống đủ nước. Nếu triệu chứng không giảm sau vài ngày hoặc ho kéo dài, cần thăm khám bác sĩ để được tư vấn điều trị.
Ho ướt
Ho ướt là loại ho có đờm, thường do nhiễm trùng đường hô hấp gây ra.
- Nguyên nhân: Ho ướt ở trẻ sơ sinh có thể do viêm phổi, viêm phế quản, viêm phế quản phổi cấp tính.
- Triệu chứng: Trẻ bị ho ướt thường có biểu hiện ho có đờm, khó thở, sốt và ăn kém. Ho ướt có thể kèm theo tiếng thở khò khè và màu đờm xanh hoặc vàng.
- Điều trị: Để điều trị ho ướt, cha mẹ cần đưa trẻ đến bác sĩ để được khám và kê đơn thuốc kháng sinh nếu cần. Việc đảm bảo trẻ uống đủ nước và giữ ấm cũng rất quan trọng.
Ho ngứa ngáy
Ho ngứa ngáy là loại ho gây ngứa họng, thường do viêm họng, viêm phế quản hoặc dị ứng.
- Nguyên nhân: Ho ngứa ngáy ở trẻ sơ sinh có thể do viêm họng, viêm phế quản, dị ứng hoặc do các tác nhân kích ứng đường hô hấp như khói bụi, phấn hoa.
- Triệu chứng: Trẻ bị ho ngứa ngáy thường có biểu hiện ho khan, khó chịu, khó ngủ và có thể gây khó thở nếu nặng. Trẻ cũng có thể cảm thấy ngứa họng và muốn ho liên tục.
- Điều trị: Cha mẹ cần đưa trẻ đi khám bác sĩ để xác định nguyên nhân và cách điều trị phù hợp. Việc giữ ấm cho trẻ, dùng nước muối sinh lý rửa mũi và cho trẻ uống nhiều nước cũng giúp giảm triệu chứng.
Ho khò khè
Ho khò khè là loại ho kèm tiếng thở khò khè, do đường thở bị hẹp hoặc tắc nghẽn.
- Nguyên nhân: Ho khò khè ở trẻ sơ sinh thường do viêm tiểu phế quản, viêm phổi, hen suyễn hoặc do dị vật đường thở.
- Triệu chứng: Trẻ bị ho khò khè thường có biểu hiện thở khò khè, khó thở, ho kèm tiếng rít và mệt mỏi. Triệu chứng này thường nghiêm trọng hơn vào ban đêm và khi trẻ nằm.
- Điều trị: Cha mẹ cần đưa trẻ đi khám bác sĩ ngay khi thấy trẻ có biểu hiện ho khò khè. Việc sử dụng thuốc điều trị cần tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ. Ngoài ra, giữ ấm cho trẻ và duy trì độ ẩm trong phòng cũng giúp giảm triệu chứng.
Ho đi kèm sốt
Ho đi kèm sốt là dấu hiệu của nhiễm trùng đường hô hấp, có thể do virus, vi khuẩn hoặc nấm gây ra.
- Triệu chứng: Trẻ bị ho kèm sốt cao trên 38 độ C cần được đưa đi khám ngay. Sốt cao kèm ho có thể là biểu hiện của các bệnh như viêm phổi, viêm thanh quản, hen suyễn.
- Điều trị: Cha mẹ cần đưa trẻ đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Việc hạ sốt cho trẻ cũng rất quan trọng, có thể sử dụng thuốc hạ sốt theo chỉ định của bác sĩ hoặc lau mát cơ thể trẻ bằng nước ấm.
Ho đi kèm khó thở
Ho đi kèm khó thở là dấu hiệu nghiêm trọng, cần được điều trị kịp thời để tránh nguy hiểm cho trẻ.
- Triệu chứng: Trẻ bị ho đi kèm khó thở, thở khò khè, thở rên cần được đưa đi khám bác sĩ ngay lập tức. Đây có thể là biểu hiện của hội chứng suy hô hấp hoặc các bệnh lý khác như viêm phổi, hen suyễn.
- Điều trị: Cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức khi thấy trẻ có triệu chứng khó thở. Việc sử dụng thuốc và điều trị cần tuân thủ đúng theo chỉ định của bác sĩ.
Ho đi kèm chảy nước mũi
Ho đi kèm chảy nước mũi thường là dấu hiệu của cảm lạnh hoặc dị ứng.
- Triệu chứng: Trẻ bị ho đi kèm chảy nước mũi thường có biểu hiện ho khan, nghẹt mũi, đau họng và mệt mỏi. Triệu chứng này thường kéo dài từ vài ngày đến một tuần.
- Điều trị: Cha mẹ cần giữ ấm cho trẻ, vệ sinh đường mũi bằng nước muối sinh lý và đảm bảo uống đủ nước. Nếu triệu chứng không giảm sau vài ngày, cần thăm khám bác sĩ để được tư vấn điều trị.
Ho đi kèm nôn trớ
Ho đi kèm nôn trớ thường là biểu hiện của các vấn đề về tiêu hóa hoặc viêm đường hô hấp.
- Triệu chứng: Trẻ bị ho và nôn trớ thường có biểu hiện ho khan, nôn mửa sau khi ho, ợ hơi và mệt mỏi. Triệu chứng này có thể nghiêm trọng hơn khi trẻ ăn no hoặc nằm ngay sau khi ăn.
- Điều trị: Cha mẹ cần đưa trẻ đến bác sĩ để được khám và chẩn đoán nguyên nhân gây nôn trớ. Việc chia nhỏ bữa ăn và giữ đầu cao khi cho trẻ ăn cũng giúp giảm triệu chứng.
Cách chăm sóc trẻ sơ sinh bị ho
Chăm sóc trẻ sơ sinh bị ho đúng cách giúp giảm triệu chứng, bảo vệ hệ hô hấp của trẻ và ngăn ngừa biến chứng. Dưới đây là các cách chăm sóc trẻ sơ sinh bị ho mà cha mẹ cần biết:
Vệ sinh đường hô hấp
- Dùng nước muối sinh lý: Khi trẻ bị nghẹt mũi hoặc chảy nước mũi, cha mẹ nên dùng dung dịch nước muối sinh lý để làm sạch mũi cho trẻ. Điều này giúp loại bỏ dịch nhầy và tạo điều kiện cho trẻ thở dễ dàng hơn.
- Sử dụng dụng cụ hút mũi: Dụng cụ hút mũi giúp loại bỏ dịch mũi ra ngoài, tránh tình trạng dịch mũi gây tắc nghẽn đường thở của trẻ. Tuy nhiên, cần sử dụng dụng cụ hút mũi sạch và không nên dùng miệng để hút dịch mũi.
- Giữ ấm và vệ sinh thân thể: Đảm bảo trẻ được giữ ấm, nhất là trong mùa lạnh. Vệ sinh thân thể hàng ngày và giữ quần áo, chăn màn sạch sẽ để tránh nhiễm khuẩn.
Dưỡng ẩm không khí
- Sử dụng máy tạo độ ẩm: Đặt máy tạo độ ẩm trong phòng trẻ để duy trì độ ẩm không khí ở mức thích hợp. Điều này giúp giảm khô mũi, giảm kích ứng và giúp trẻ dễ thở hơn.
- Đặt bé nằm cao đầu: Khi trẻ bị ho và khó thở, đặt bé nằm cao đầu hoặc bế bé ở tư thế đứng song song với cơ thể mẹ giúp trẻ dễ thở hơn.
Cho trẻ uống nhiều nước
- Tăng cường uống nước: Cha mẹ nên tăng cường cho trẻ uống nước, nước trái cây hoặc sữa. Đối với trẻ dưới 6 tháng, việc tăng chất lỏng chủ yếu là qua sữa mẹ hoặc sữa công thức. Việc uống đủ nước giúp làm loãng chất nhầy, giảm ho và giúp cơ thể trẻ phục hồi nhanh hơn.
- Đảm bảo chất lỏng bổ sung: Chất lỏng bổ sung giúp làm cho chất nhầy trong mũi và khí phế quản loãng hơn, dễ dàng ho ra những chất cặn bã.
Sử dụng thuốc ho cho trẻ sơ sinh
- Hạn chế sử dụng thuốc ho: Hầu hết các trường hợp, việc chăm sóc trẻ bị ho tại nhà thường đơn giản và đạt hiệu quả mà không cần dùng thuốc ho. Thuốc ho và cảm lạnh thường không được kê cho trẻ em dưới 6 tuổi.
- Tuân thủ chỉ định của bác sĩ: Trong trường hợp cần dùng thuốc ho, tốt nhất là tham khảo ý kiến bác sĩ. Không nên tự ý sử dụng các loại thuốc ho có chứa terpin-codein, neo-codion vì chúng dễ gây ngộ độc.
Chế độ dinh dưỡng cho trẻ bị ho
- Cho trẻ bú mẹ thường xuyên: Sữa mẹ chứa nhiều chất dinh dưỡng và kháng thể giúp tăng cường hệ miễn dịch của trẻ. Tiếp tục cho trẻ bú mẹ thường xuyên là rất quan trọng.
- Thức ăn mềm, dễ nuốt: Cung cấp cho trẻ các loại thức ăn mềm, dễ nuốt như cháo, súp, sinh tố trái cây và rau củ. Tránh các thức ăn quá cứng hoặc khó tiêu.
- Đảm bảo trẻ uống đủ nước: Tránh mất nước do ho và sốt bằng cách cho trẻ uống đủ nước. Điều này giúp giảm kích ứng và làm loãng chất nhầy.
Lưu ý khi cho trẻ sơ sinh uống thuốc
- Không tự ý dùng thuốc: Không nên tự ý cho trẻ uống các loại thuốc ho vì hầu hết các loại thuốc này đều không an toàn cho trẻ sơ sinh.
- Theo chỉ định của bác sĩ: Chỉ nên sử dụng các loại thuốc được bác sĩ kê đơn và theo đúng hướng dẫn. Theo dõi cẩn thận phản ứng của trẻ sau khi uống thuốc và liên hệ bác sĩ nếu có bất thường.
- Sử dụng thuốc đúng liều lượng: Đối với trẻ sơ sinh, việc sử dụng thuốc cần tuân thủ đúng liều lượng và thời gian quy định để tránh tình trạng kháng thuốc.
Khi nào cần đưa trẻ đi khám bác sĩ
- Nhiễm khuẩn đường hô hấp trên: Cần đưa đi khám khi trẻ bị sốt nhẹ hoặc sốt cao, có thể bị co giật; thở bất thường; khụt khịt mũi, ho nhiều; chảy nhiều nước mũi, quấy khóc, bú kém.
- Nhiễm khuẩn đường hô hấp dưới: Cần đưa đi khám sớm khi trẻ bỏ bú hoàn toàn hoặc bú kém đi, sốt cao liên tục hoặc hạ thân nhiệt đột ngột, khò khè, khó thở, thở có tiếng rít, ngủ li bì, nôn, trớ, mệt mỏi, ho kéo dài, ho nhiều về đêm và sáng sớm, thở rút lõm lồng ngực, tím tái.
- Triệu chứng nguy hiểm: Khi trẻ có các dấu hiệu như sốt cao liên tục, khó thở, da xanh tái, ăn kém, trẻ cần được đưa đến bác sĩ khám ngay lập tức để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Phòng ngừa ho ở trẻ sơ sinh
- Tránh môi trường ô nhiễm: Không để trẻ tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, nhiều khói thuốc. Đảm bảo không khí trong lành và thoáng đãng cho trẻ.
- Không lạm dụng kháng sinh: Trẻ bị ho không nên lạm dụng dùng thuốc kháng sinh nếu không cần thiết.
- Dùng chung các vật dụng chăm sóc cho trẻ: Để tránh lây nhiễm vi khuẩn hoặc virus, không nên dùng chung các vật dụng như khăn tắm, đồ chơi, bình sữa với trẻ khác. Mỗi trẻ cần có đồ dùng riêng biệt và đảm bảo vệ sinh sạch sẽ thường xuyên.
- Tránh tiếp xúc với người bị bệnh: Tránh để trẻ tiếp xúc với người đang bị bệnh, kể cả là các trẻ khác hoặc người lớn. Nếu ai trong gia đình bị cảm lạnh hay bệnh về đường hô hấp, cần hạn chế tiếp xúc trực tiếp với trẻ và nên đeo khẩu trang khi tiếp xúc gần.
- Không hút thuốc lá gần trẻ: Khói thuốc lá là một trong những tác nhân gây kích ứng và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về đường hô hấp ở trẻ sơ sinh. Do đó, cần tránh không hút thuốc lá trong nhà, đặc biệt là ở các khu vực gần trẻ.
- Giữ ấm cho trẻ: Đảm bảo không để trẻ bị lạnh bằng cách mặc quần áo ấm, đội mũ, đi tất khi thời tiết lạnh, hoặc sử dụng chăn ấm khi trẻ ngủ. Điều này giúp ngăn ngừa các bệnh cảm lạnh và liên quan đến đường hô hấp.
- Chế độ dinh dưỡng đầy đủ và hợp lý: Cho trẻ ăn đa dạng các loại thực phẩm giàu dinh dưỡng, đặc biệt là bổ sung các loại trái cây, rau củ giàu vitamin C, A để tăng cường sức đề kháng. Điều này sẽ giúp trẻ chống lại các tác nhân gây bệnh hiệu quả hơn.
- Rửa tay thường xuyên: Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch là một biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để ngăn chặn lây lan của vi khuẩn và virus. Cần rửa tay cho trẻ trước mỗi bữa ăn và sau khi tiếp xúc với đồ chơi hoặc vật dụng công cộng.
- Chích ngừa cảm cúm cho trẻ: Chích ngừa cảm cúm định kỳ cho trẻ theo khuyến cáo của bác sĩ giúp phòng ngừa cúm và giảm nguy cơ bị ho, nhiễm trùng đường hô hấp.
- Vận động ngoài trời: Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động ngoài trời như đi bộ, chơi sân chơi, giúp tăng cường thể lực và sức đề kháng.
Cái nhìn tổng quan về việc trẻ sơ sinh bị ho
Chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cho trẻ sơ sinh là nhiệm vụ quan trọng và đầy trách nhiệm của mỗi bậc cha mẹ. Khi trẻ bị ho, điều quan trọng là phải xác định đúng nguyên nhân và có biện pháp chăm sóc phù hợp. Bài viết trên đã cung cấp một cách chi tiết các nguyên nhân gây ho ở trẻ sơ sinh, các triệu chứng ho và cách chăm sóc trẻ khi bị ho. Hy vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các bậc cha mẹ có thêm thông tin và kinh nghiệm để chăm sóc con cái mình tốt hơn. Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào nghiêm trọng ở trẻ, đừng ngần ngại đưa trẻ đi khám bác sĩ để được điều trị kịp thời và hiệu quả.
